Towary podwójnego zastosowania (TPZ) to towary, które choć zostały przez producenta zaprojektowane do zastosowań cywilnych, mogą zostać wykorzystane przez użytkowników również do celów militarnych, np. w konstrukcji, wytwarzaniu lub do badań i rozwoju broni masowego rażenia lub nowoczesnych broni konwencjonalnych.
Lista takich towarów jest publikowana przez Radę WE w postaci Rozporządzenia (aktualnie jest to Rozporządzenie 428/2009). Obrót międzynarodowy tą grupą towarów podlega dodatkowej kontroli przez specjalne służby we wszystkich krajach będących sygnatariuszami traktatu z Waasenaar. Do towarów podwójnego zastosowania z branży IT należą między innymi urządzenia i oprogramowanie realizujące funkcje kryptograficzne.
Obrót TPZ
Firma Arrow ECS Sp. z o.o. zgodnie z art. 25 ustawy o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa Państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego porządku bezpieczeństwa, jest zobligowana do prowadzenia ewidencji, która powinna zawierać następujące dane:
- opis towaru o znaczeniu strategicznym oraz jego oznaczenie;
- ilość i wartość towaru o znaczeniu strategicznym;
- daty obrotu;
- nazwę i adres eksportera lub dostawcy oraz importera lub odbiorcy;
- końcowe przeznaczenie i oznaczenie końcowego użytkownika;
- dowód, że informacja na temat ograniczeń eksportowych związanych z zezwoleniem na transfer została przekazana odbiorcy towarów o znaczeniu strategicznym.
W przypadku importu towarów podwójnego zastosowania firma zgłasza do ABW zamiar dokonania importu. Zgłoszenie powinno zawierać :
- oznaczenie podmiotu zgłaszającego, określenie adresu siedziby albo adresu miejsca zamieszkania;
- oznaczenie podmiotu uprawnionego do odbioru produktu podwójnego zastosowania, określenie adresu siedziby albo adresu miejsca zamieszkania;
- oznaczenie producenta i końcowego użytkownika, określenie adresu siedziby albo adresu miejsca zamieszkania;
- określenie produktu podwójnego zastosowania, który będzie przedmiotem przywozu lub transferu wewnątrzunijnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego opis, określenie ilości i wartości;
- informację o sposobie wykorzystania produktu podwójnego zastosowania przez końcowego użytkownika;
- określenie kraju końcowego przeznaczenia;
- oświadczenie, że podmiot podejmie niezbędne działania, aby produkt, o którym mowa w zgłoszeniu, dotarł do końcowego użytkownika.
Klasyfikacja TPZ
We wspólnym systemie kontroli eksportu towarami podwójnego zastosowania, w całym obszarze Unii Europejskiej obowiązuje jednolita lista towarów i technologii podwójnego zastosowania.
Ze względu na zakres użytkowania wyodrębniono 10 kategorii:
kategoria 0 - materiały instalacje i urządzenia jądrowe,
kategoria 1 - materiały, substancje chemiczne, „mikroorganizmy”i „toksyny”,
kategoria 2 - przetwórstwo materiałów,
kategoria 3 - elektronika,
kategoria 4 - komputery,
kategoria 5 - telekomunikacja i „ochrona informacji”,
kategoria 6 - czujniki i lasery,
kategoria 7 - nawigacja i awionika,
kategoria 8 - urządzenia okrętowe,
kategoria 9 - układy napędowe, pojazdy kosmiczne i ich wyposażenie,
Kategorie podzielono na grupy oznaczone symbolem literowym:
- systemy, urządzenia i części
- urządzenia testujące, kontrolne i produkcyjne
- materiały
- oprogramowanie
- technologie
W obrębie kategorii i grupy każdemu z towarów przyporządkowano trzycyfrową liczbę. Przykładowy kod kontrolny towaru podwójnego zastosowania jest następujący: np. 1C351, 3A229. Oznaczenia cyfrowe nie są przypadkowe. Odwołują się do międzynarodowych porozumień w sprawie zakazu lub kontroli rozprzestrzeniania różnych rodzajów broni.
- Kody 001-099 to towary objęte Porozumieniem z Wassenaar (Wassenaar Arrangement- WA). Obowiązuje od 1995r. Zajmuje się sporządzaniem list towarów z zakresu uzbrojenia konwencjonalnego.
- Kody 101-199 to towary pozostające pod nadzorem Systemu Kontroli Technologii Rakietowych (Missile Technology Control Regime- MTCR), którego sekretariat działa od 1987r. przy ambasadzie Japonii w Wiedniu. Obrady państw-stron odbywająsięco roku. Głównym zadaniem jest sporządzanie wykazów towarów związanych z technologiami rakiet średniego i dalekiego zasięgu.
- Kody 201-299 dotyczą towarów nuklearnych kontrolowanych przez Grupę Dostawców Rakietowych (Nuclear Suppliers Group- NSG). NSG ukształtowała się w 1974r. Zajmuje się sporządzaniem listy towarów o znaczeniu nuklearnym.
- Kody 301-399 oraz 401-499 związane są z bronią chemiczną i biologiczną. Pierwsza międzynarodowa konwencja o zakazie rozprzestrzeniania broni z roku 1925 (podpisana w Genewie) dotyczy właśnie broni chemicznej. Jej postanowienia stanowiły podstawę do funkcjonowania tzw. Grupy Australijskiej (Australian Group-AG) utworzonej w 1985r., z sekretariatem przy ambasadzie Australii w Paryżu. Do jej zadań należy sporządzanie list towarów z zakresu broni chemicznej i biologicznej.
- Kody 501-899 pozostają niewykorzystane. Rozwój nowych technologii, postanowienia polityczne mogą doprowadzić do ich wykorzystania.
- Ostatnie zapisy od 901 do 999 przeznaczono dla regulacji krajowych państw członkowskich, dzięki czemu kraje UE mogą regulować eksport nowoczesnych technologii ze swoich przedsiębiorstw.
Wymienione Porozumienie z Wassenaar, System Kontroli Technologii Rakietowych, Grupa Dostawców Rakietowych i Grupa Australijska mają charakter tzw. gentelmen’s agreements. Jest to formuła mniej oficjalnego działania państw sygnatariuszy, złączonych wspólnymi interesami, dla których zawiązano porozumienie. W powyższych przypadkach ważnym elementem współpracy jest też wymiana tzw. „denials”, czyli informacji poufnych. Polska, podobnie jak kraje Unii, jest stroną wszystkich powyższych gentelmen’s agreements.
Wkrótce unijne rozporządzenie będzie obowiązywać polską administrację oraz przedsiębiorców. Regulacje obowiązujące we Wspólnocie i w Polsce w zakresie obrotu z zagranicą towarami podwójnego zastosowania są już bardzo zbliżone, a w przypadku wykazu towarów „dual–use”identyczne. Przedsiębiorcy będą musieli przede wszystkim rozszerzyć stosowanie zasady „catch-all”, a organy administracji przyswoić zasady współpracy między państwami członkowskimi.
Realizacja obowiązku wysyłania zgłoszeń do ABW
Firma Arrow ECS jest dystrybutorem towarów sklasyfikowanych jako produkty podwójnego zastosowania (TPZ). Jako importer jesteśmy zobligowani do zgłaszania przywozu lub transferu wewnątrzunijnego odpowiednim organom RP zgodnie ze wzorem zgłoszenia opublikowanym przez Prezesa Rady Ministrów.
Od czerwca 2014 roku obowiązuje nowy formularz "Zgłoszenie zamiaru dokonania przywozu lub transferu wewnątrzunijnego produktów podwójnego zastosowania wykorzystywanych w telekomunikacji lub do ochrony informacji"
